لنزهای درمانی و بانداژ
واژه therapeutic از واژه یونانی therapeuein به معنی شفا و بهبودی گرفته شده است که امروزه به نوع خاصی از لنزها با کاربرد درمانی therapeutic and prosthetic اطلاق می شود . امروزه استعمال لنزهای درمانی همزمان با پیشرفت و افزایش اعمال جراحی بصورت موازی گسترش یافته است و پیشرفت تکنولوژی ساخت لنز تماسی و مواد جدید کاربرد این لنزها را در خط درمان افزایش داده است .
اهداف استفاده از لنزهای درمانی
کاربردهای گوناگونی برای استفاده از لنزهای درمانی وجود دارد ولی در واقع هدف اصلی استعمال این لنزها بهبود و درمان است . بهبود و افزایش بینایی بوسیله این لنزها هدف ثانویه می باشد . پنج کاربرد اصلی لنزهای درمانی در زیر بیان شده است .
– تسکین درد
– سریع در بهبودی
– محافظ مکانیکی
– حفظ اپیتلیوم از دهیدراته شدن
– تحویل دارو به چشم
قابل ذکر است که استفاده از لنزهای درمانی گزینه اول در خط درمانی نیستند و در صورتیکه سایر روش های درمانی پاسخگو نباشند لنزهای درمانی کاربرد پیدا می کنند .
انواع لنزهای درمانی
لنزهای هیدروژل : این لنزها در کشورهای اروپایی بیشترین کاربرد را در مصارف درمانی دارند و انواع مختلفی با طراحی لبه و انحنای محیطی و درصد آب متفاوت آنها وجود دارد .
لنزهای یک بار مصرف : این لنزها در موارد متنوعی به کار می روند . توسعه و پیشرفت تکنولوژی ساخت و طراحی این لنزها کاربرد این لنزها را در موارد درمانی بسیار مقرون به صرفه و موثر کرده است . با توسعه روش های بیوتکنولوژی در ساخت پلیمرهای هیدروژل لنزهایی تولید شده که زیست سازگاری قابل قبولی را با چشم دارند . هرچند هنوز لنز طبی روزانه همه پارامترهای مورد نیاز را برای همه بیماران در اختیار نمی گذارند اما در 80% موارد نیاز ما را تامین می کنند .
لنزهای سیلیکون هیدروژل : این جنس از لنزها در حال حاضر بصورت گسترده در موارد درمانی استعمال میشوند و در اروپا و کانادا بیشترین مقبولیت را از نظر کاربرد درمانی دارند . در حال حاضر لنزهای سیلیکون هیدروژلی متفاوت حداکثر با دو انحنای پایه برای فیت موجود می باشند . نفوذ پذیری اکسیژن در این لنزها پایین است و برای بیمارانی که کمیت و کیفیت اشک آنها کاهش یافته است کاربرد دارد .
لنزهای اسکلرایی : در سالهای اخیر این لنزها بازگشته اند و طرفداران زیادی برای استفاده این لنزها در موارد درمانی وجود دارد ، خصوصا زمانیکه بیمار به یک محافظ با دوام و پایدار برای قرنیه نیازمند است مثل اسانتر شده زیرا افزایش کاربرد این لنزها در درمان موجب ابداع انواع جدیدتر با راحتی بیشتر وفیت اسانتر شده است .
حلقه های سخت اسکلرایی : استفاده از این حلقه ها چندان متداول نیست . این حلقه ها از تکه تکه کردن لنزهای اسکلرایی ساخته می شوند و در مواردی مثل جلوگیری از چسبندگی و symblepharon استفاده می شوند .
لنزهای الاستومر سیلیکونی : در حال حاضر تنها لنز سیلیکونی موجود pace optic silsoft است که برای افراد افاک ساخته شده و تا قدرت مثبت 3200 آن موجود می باشد ، نفوذ پذیری اکسیژن در این ماده بسیار بالاست (200- 400) ولی در صد آب موجود در آن صفر است و ضخامت آن 1،0 و 15،0 میلی متر است . علت اصلی خشکی عدم استفاده از این لنزها ، سفتی و خشکی آنهاست که موجب ایجاد بسیار سریع رسوب لیپید و پروتئین بر روی آنها می شود . این لنزها به چسبیدن به سطح اپیتلیوم نیز معروفند که این حالت موجب درد و در موارد شدید تر نکروز اپیتلیال می شود . البته در صورتیکه پیگیری های منظم برای چک لنز سیلیکون وجود داشته باشد می توان شکایت ناشی از این لنزهای هیدروژل استفاده کند ، استفاده از لنز سیلیکونی برای بیمار قابل تحمل خواهد بود . با این حال با وجود همه مشکلات نام برده شده و گرانی این لنزها هنوز هم جایگاه خود را به عنوان یک لنز درمانی حفظ کرده اند .
لنزهای کلاژنی : لنزهای کلاژنی (کلاژن نوع II،I) به روش چرخشی یا تراشی ساخته می شوند . این لنزها در اروپا به کاربرد دارد به نام Bio-cor است که از بافت اسکلرایی خوک تهیه شده است و شباهت زیادی به قرینه انسان دارد .این لنزها به تغییر PH حساس نیستند ، بسیار هیدروفیل اند،رطوبت سطحی بالایی دارند و آب را از لایه اشکی جذب میکنند . عبور دهی اکسیژن از این لنزها مشابه یک لنز هیدروژل با درصد آب 63% است .از این لنزها می توان در تحویل دارو به قرنیه و اتاق قدامی استفاده نمود و نفوذ پذیری خوبی به داروها دارند . این لنزها دارای قابلیت حل شدن پس از 6تا 72 ساعت را در چشم دارند لذا نیازی به برداشتن آن از چشم ندارند و در موارد درمانی موقتی و کوتاه مدت بسیار مناسب هستند . جدول زیر انواع لنزهای درمانی را به اختصار نشان می دهد .
اصول فیت لنزهای درمانی
انتخاب جنس لنز درمانی بستگی به هدف درمانی دارد که ممکن است ترکیبی ازچند هدف باشد . فیزیولوژی یک بیماری خاص درقرنی ممکن است نیاز به نوع خاصی از لنز داشته باشد و همچنین در هنگام تجویز لنز بر سیر پیشرفت بیماری بایستی از لنز دیگری استفاده شود و حتی گاهی ممکن است تغییر اعمال شود تا بهترین گزینه انتخاب گردد . معمولا کراتومتری به دلیل مایر های نامنظم مشکل است و چندان نتیجه ای ندارد که در این حالت استفاده از لنزهای امتحانی توصیه میشود و یا اینکه میتوان از کراتومتری چشم مقابل کمک گرفت . همچنین بهتر آنست که از بی حس کننده های موضعی در هنگام فیت لنز کمتر استفاده شود تا درد ناشی از یک فیت نامناسب را تخفیف ندهد و نامناسب بودن فیت را مخفی ننماید . البته بایستی به خاطر داشته باشیم که گاهی لازم است که از قطره های بی حس کننده استفاده نماییم . فیت خوب به گونه ای است که کل قرنیه را پوشش دهد و علاوه بر حرکت مناسب بر روی چشم ، بایستی در افرادیکه مردمک بزرگ دارند ، بخش های محیطی مردمک را لنز بپوشاند تا مانع پخش نور گردد . ارزیابی فیت لنز را 20 دقیقه بعد از اینکه لنز را در چشم قرار دادیم انجام میدهیم و بهترین حالت آنست که یک ساعت پس از قرار گیری لنز در روی چشم مجددا ارزیابی لنز را انجام دهیم . از مهم ترین پارامترهایی که در فیت مناسب لنزها موثر است شعاع انحنای خلفی بخش اپتیکی لنز است و لذا بهتر است برای یافتن فیت مناسب شعاع انحنای خلفی بخش اپتیکی لنز را بصورت ثابت در نظر گرفته و از طراحی های دیگر لنز استفاده نماییم . به خاطر داشته باشیم که اگر یک طرح خاص برای بیماری مناسب نباشد میتوانیم از طرح های دیگر استفاده کنیم که این نکته در مورد لنزهای یکبار مصرف که تنوع زیادی دارند حایز اهمیت می باشد .
در موارد ادم قرنیه ای که بافت اپیتلیوم سالم است بهتر است یک لنز بزرگ به صورت فلت فیت شود و در صورتیکه اپیتلیوم دچار نقص باشد بهتر است که لنز به صورت استیپ فیت شود تا لنز با حرکت حرکت فشاری خود بافت تازه ترمیم یافته اپیتلیوم را دچار آسیب ننماید .
در آن دسته از پاتولوژیهای قرنیه که سطح قرنیه منظم و صاف باقیمانده است ، لنزهای بسیار نازک هپدروژل با ضخامت مرکزی 02/0 تا 05/0 میلیمتر و کم آب هیرروژل اولین گزینه انتخابی می باشند و در مواردیکه سطح قرنیه نامنظم است مانند Descementocoeles لنزهای ضخیم و پرآب هیدروژلبا ضخامت مرکزی 4/0 میلیمتر و یا لنزهای سیلیکون هیدروژلی که سفت تر هستند مناسب میباشند . به طور کلی فیت استیپ و لنزهای ضخیم برای قرنیه هایی با توپوگرافی نامنظم ، قرنیه های برآمده و طاقی شکل و یا زمانیکه کاهش درد و تسریع در بهبودی هدف اصلی میباشند مناسب هستند . تا جاییکه ممکن است بجز دز موارد خاص بهتر است از فیت استیپ اجتناب نماییم . به طور معمول از لنزهایی با دیامتر 15تا 13.5 استفاده می شود اما در مواردی که هدف حفاظت از لیمبوس ویا درمان wound leakage مانند leaking filtration blebs مطرح است از لنزهایی با دیامتر 16تا 21 استفاده می شود که البته بایستی شعاع انحنای خلفی بخش اپتیکی لنز را نیز افزایش دهیم .
کاربرد لنزهای درمانی
هدف اول:تسکین درد
Bullous Keratopathy
چندین سال است در درمان Bullous Keratopathy از لنزهای هیدروژل استفاده می شود که موفقیت خوبی داشته است و اخیرا با ورود لنزهای سیلیکون هیدروژل این موفقیت به 90 درصد رسیده است . در درمان Bullous Keratopathy بایستی لنز را استیپ فیت کرد تا حرکت اندکی روی چشم داشته باشد و تنها مقداری اشک زیر لنز جا به جا شود . برای این منظور بهتر است از لنزهای هیدروژل پرآب یکبارمصرف و یا سیلیکون هیدروژل استفاده شود تا حجم اکسیژن کافی برای استفاده شبانه روزی تامین گردد و مانع از ایجاد رگزایی در قرنیه شود .گاهی لازم است همراه با داروهای خشک کننده بافت مخاطی از محلول سالین پنج درصد استفاده شود تا شیب فشار اسمزی تعادل خود را بدست آورد و رطوبت قرنیه حفظ شود و اثر اختلال پمپ های اندوتلیالی با این روش پوشیده شود .
Filamentary Keratitis
این حالت همراه با التهاب ، افزایش موکوسی و بیحسی قرنیه است . فیلامنها شامل مخلوطی از موکوس و سلولهای اپیتلیال است که به رسپتورهای سطح متصل هستند . درمان این کراتیت مرحله به مرحله انجام می شود . در حقیقت در موارد اولیه تجویز یک دوره اشک مصنوعی هایپوتونیک راحتی فوری را برای بیمار ایجاد میکند .در موارد متوسط سدیم کلراید پنج درصد و دیکلوفناک1 /0 درصد تجویز میشود . در حالت های شدید تر از لنزهای درمانی همراه با استریید و آتروپین استفاده میشود و در این حالت معمولا لنزهای هیدروژل یکبارمصرف و یا لنزهای سیلیکون هیدروژل بکار می رود . تجزیه شدن فیلامنها چهار روز پس از شروع درمان آغاز می شود وپس از دو هفته کاملا ناپدید می شوند ولی بایستی بدانیم این حالت عود کننده است و لذا استفاده دایم از لنزهای درمانی لایه اپیتلیال را از ترومای پلک محافظت میکند و یک بانداژ فشاری می تواند درد را تسکین دهد .
Thygesons Superficial punctate keratitis
این حالت در دهه سوم و چهارم رخ می دهد و معمولا در ادامه خود بهبودی ،یک کدورت سطحی قرنیه خصوصا در اطراف مردمک ایجاد میشود . مهم ترین کارکرد یک لنز درمانی این است که همانند بانداژ فشاری عمل میکند و درد و احساس جسم خارجی را کاهش دهد . در این حالت لنزهای سیلیکون هیدروژل به دلیل آنکه شبانه روزی استفاده می شوند مناسبتر هستند .
Superior limbic keratoconjuctivitis
این بیماری دو طرفه و در خانمها شایعتر است وهمراه با آنومالی تیرویید و خشکی چشم است . درمان آن شامل تجویز قطره نیترات نقره ،کرایوتراپی ،کنار زدن و برش ملتحمه و پانسمان کردن آن است و اخیرا از سرم اتولوگ نیز استفاده می شود .لنزهای درمانی آرام کننده علایم و شکایات بیماری بوده درمان اصلی نیستند اما علایم را کاهش میدهند .
هدف دوم : تسریع در بهبود قرنیه
Recurrent corneal erosion
این حالت بیشتر در یک سوم تحتانی قرنیه دیده میشود که موجب ایجاد احساس جسم خارجی ، درد ، اشک ریزش و حساسیت نور میشود . پیش از درمان این بیماری ابتدا بایستی علت ایجاد کننده را برطرف نمود و سپس به درمان پرداخت . هدف اصلی در درمان این بیماری آنست که بهبود لایه اپیتلیال را تسریع کنیم تا زمانی که یک سطح سالم و مستحکم ایجاد شود و درمان را ادامه میدهیم . روش درمان مثلثی است که شامل تجویز آنتی بیوتیک موضعی ، سیکلوپژی و داروی غیر استروییدی ضد التهابی می باشد .
Primary Epithelial Basement Membrane Dystrophy
این بیماری گاهی با نام دیستروفی اثر انگشت نیز نامیده می شود . در این بیماری یکپارچگی و یکدستی سطح اپیتلیوم از بین میرود که همراه با مشکلات رطوبت سطح قرنیه خواهد بود . استفاده از لنزهای تماسی موفقیت در درمان را تسریع می کند درد را تسکین می دهد .
Secondary Traumatic Recurrent Corneal Erosion
از مهم ترین عوامل ایجاد آن ترومای کوچک مثل ترومای ناخن ،شاخه درخت و یا حتی لنز است . عوامل دیگر شامل آسیب های شیمیایی و حرارتی است که باعث آسیب غشای پایه اپیتلیال می شود . برای بهبودی خراش قرنیه چندان نیازی به تجویز دارو و لنز تماسی نیست اما در صورتیکه خراش قرنیه بیش از 4 میلیمتر باشد استفاده از لنز بانداژ کمک بسیاری در بهبودی و تسکین درد مینماید . البته در این حالت بیمار بایستی هر 24 ساعت یکبار چک شود و با تجویز یک آنتی بیوتیک مثل کلرامفنیکل میتوان از عفونت ثانویه جلوگیری نمود تا اینکه اپیتلیوم ترمیم شود .
Persistent Corneal Epithelial Defedt
دلیل عمده ایجاد چنین حالتی کراتیت هرپسی است که قرنیه مستعد عفونت می شود و همچنین احتمال ایجاد زخم و پارگی در قرنیه بالا میرود و در این حالت یک لنز بانداژ درمانی می تواند بصورت محافظ مکانیکی در مقابل پلک عمل نماید و استفاده از لنز تا جایی ادامه می یابد که لایه جدید اپیتلیوم به غشای پایه کاملا متصل شود . در نقص اپیتلیوم از لنزهای کم آب هیدروژل استفاده می شود .
Post Operative Epithelial Disorders
پس از اعمال جراحی مانند PK.LASIK.LASEK.PRK.Vitrectomyاستفاده از یک لنز بانداژ از جنس هیدروژل یا سیلیکون هیدروژل به تسکین درد و جلوگیری از ترومای بیشتر اپیتلیوم کمک مینماید و علت این حالت این است که لنز یک محیط امن و با ثبات ایجاد میکند که موجب تسریع در بهبودی میشود .
Current Refractive Surgical Procedures
در برخی از کشورها پس از عمل PRK برای کاهش درد از لنزهای بانداژ استفاده می شود . همچنین پس از لیزیک نیز از لنز بانداژ به مدت سه روز برای حفاظت از فلپ استفاده می شود که بهتر است از لنزهای سیلیکون هیدروژل استفاده شود . در این حالت مشکل اصلی که سایش قرنیه است حل می شود و بیمار احساس راحتی بیشتری خواهد داشت .
Penetrating Keratoplasty
سرعت تشکیل بافت اپیتلیوم پس از پیوند کردن برای ایجاد محیطی امن و باثبات بسیار مهم است . این لایه سدی در مقابل عفونت ها و جلوگیری از اسکار زیر اپیتلیوم را فراهم می نماید . درمان دارویی اپیتلیوم پس از عمل جراحی آغاز می شود و پس از شش یا هفت رو ز زخمها کوچکتر می شوند که در این حالت از لنز بانداژ درمانی سیلیکون هیدروژل به منظور حفاظت از بافت جدید استفاده می شود . همچنین استفاده از لنز بانداژ درمانی در مواردیکه پلک نامناسب وجود دارد و یا اینکه پلک کاملا بسته نمیشود و یا فیلامنهای اپیتلیالی دیده می شود و ضروری خواهد بود . در صورتیکه در بافت پیوندی گسیختگی ایجاد شود یک لنز سیلیکون هیدروژل برای شکل دهی به اطاق قدامی به کار می رود و در چنین حالتی بایستی از لنزهای با قطر بزرگ استفاده شود که کل قرنیه را پوشش داده و بصورت فلت فیت شود تا لنز به راحتی بر روی چشم حرکت کند .
هدف سوم : حفاظت و حمایت مکانیکی
لنزهای تماسی به عنوان یک محافظ استفاده می شود که انواع مختلفی از لنزها باجنس و طراحی گوناگون برای این منظور به کار می رود . این لنزها در مواردیکه قرنیه بسیار نازک می باشد و یا پارگی و بریدگی قرنیه در بخشی از آن وجود دارد ، استفاده می شوند . استفاده از لنز بانداژ درمانی میتواند عمل جراحی را به تعویق بیاندازد و یا حتی نیاز به عمل جراحی را برطرف نماید .
Corneal Laceration
در پارگی های کوچک و کمتر از دو میلیمتر که بافت از بین نرفته است و یکپارچگی ساختمان چشم حفظ شده است از یک لنز محافظ استفاده می شود تا جراحت بیشتری ایجاد نشود و در صورت پارگی بخشی از ضخامت قرنیه که شامل استروما نیز باشد استفاده از لنز محافظ باعث ترمیم بریدگی می شود و تنها اسکار کوچکی از آن در محل پارگی باقی می ماند . اگر پارگی کوچکی در کنار محور بینایی ایجاد شود و نیاز به بخیه زدن داشته بادش ، پس از بخیه زدن از یک لنز نازک کم آب به عنوان محافظ استفاده می شود که علاوه بر اثر محافظتی ، میزان آستیگمات ایجاد شده را به حداقل می رساند .
در مواردیکه پارگی کل قرنیه و بیش از سه میلیمتر ایجاد شود ، بایستی جراحی انجام شود تا شکل اطاق قدامی حفظ گردد و بافت های داخل چشم از بین نروند و د راین حالت در صورتیکه از لنز بانداژ درمانی محافظ استفاده شود بایستی همراه با آنتی بیوتیک فراوان و استفاده شبانه روزی از لنز به مدت هفت شب ادامه یابد . گاهی اوقات از چسب سیانو آکریلات برای رفع پارگی قرنیه استفاده می شود که باز هم استفاده از لنز بانداژ درمانی کم آب و یا سیلیکون هیدروژل می تواند نقش محافظت از زخم در مقابل پلک را داشته باشد .
Corneal wound leakage Post Ophthalmic surgery
در صورتیکه پس از پیوند قرنیه و یا جراحی کاتاراکت نشت از زخم قرنیه دیده شود از لنز تماسی بانداژ درمانی استفاده می شود که این لنز می تواند از بخیه هایی که نمیتوان آنها را برداشت و یا بایستی باقی بمانند ،محافظت کند و همچنین احتمال عفونت بخیه ها را در اثر چسبیدن موکوی به آنها کاهش دهد .
در جراحی پیوند قرنیه ، جداشدن پیوند یکی از مشکلات پس از پیوند کردن است که استفاده از یک لنز بانداژدرمانی در ترمیم دوباره طولانی مدت پیوند موثر است البته در صورتیکه جداشدگی پیوند به طور کامل از قدام به خلف صورت میگیرد نبایستی از لنز بانداژ درمانی استفاده کرد زیرا در این صورت احتمال انتقال میکروارگانیسمها به داخل چشم و عفونت داخل چشم وجود دارد . در کشور آمریکا پس از پیوند یک شیلد کلاژنی فیت می شود و پس از 24 ساعت یک لنز بانداژ درمانی جایگزین آن می شود و یا گاهی اوقات لنز بانداژ درمانی بصورت piggyBACKبر روی شیلد کلاژنی قرار می گیرد که البته قبل از اینکار آنرا در کورتیکواسترویید و یا داروهای مخصوص دیگر کاملا خیس می کنند . این روش به علت اثر توکسیک بر روی اپیتلیوم در کشورهای اروپایی انجام نمی شود .
Corneal Thinning
قرنیه ای که نازک می باشد و در خطر پارگی و descemetocele قرار دارد،به کمک اثر محافظتی یک لنز تماسی می توان احتمال پارگی را به تاخیر انداخت و یا بطور کلی از آن جلوگیری نمود .
Protection of the cornea
لنزهای تماسی خصوصا انواع اسکلرایی آن نقش محافظتی خوبی را در موارد زیر ایفا مینمایند :
– فلج عصب تری ژمینال (عصب پنج)
– فلج عصب فاشیال (عصب هفت)
– بد فرمی پلک بصورتیکه چشم در معرض دید دیگران قرار گیرد
– انترپیون ، اکترپیون ، تریکیازیس، اسکارپلک
به یاد داشته باشیم که فلج عصب پنج باعث کاهش حس قرنیه میشود و در این حالت درد حس نمی شود و باعث می شود که هنگام استفاده از لنز و ایجاد عفونت ب علت عدم اطلاع از عفونت و درد از سوی بیمار، مشکلات بیشتری گریبانگیر بیمار گردد که به همین دلیل بایستی این بیماران را بیشتر تحت نظر داشته باشیم .
هدف چهارم : جلوگیری از دهیدراته شدن قرنیه
این حالت ممکن است در اثر سوختگی شیمیایی یا حرارتی ، اثر توکسیک دارو و سندرم استیون – جانسون ایجاد شود .
Stevens Johnson Syndaome
این سندروم یک حالت نادر است که در مواقع یک واکنش حساسیتی immune – complexmediated می باشد و البته عده ای نیز معتقدند که یک واکنش غیر طبیعی به عفونت ناشی از میکروارگانیسم های استرپتوکوک و مایکوپلاسما می باشد .
همچنین خشکی دوطرفه ملتحمه و عفونت مزمن علائم این سندروم میباشند که تظاهرات چشمی با رفع بیماری سیستمیک برطرف می شوند ولی در صورت که این حالت ادامه پیدا کند می تواند اسکار قرنیه ،کراتوکنژکتیویت سیکا،انترپیون ، چسبندگی ، اکترپیون و تریکیازیس ایجاد کند .
در حالت های شدید لنزهای اسلکرایی اثر محافظتی در حفظ لایه اشکی و جلوگیری از کراتیت دارند و در صورتیکه از لنز نرم استفاده نماییم بایستی از لنزی با دیامتر 15-20میلیمتر کم آب و ضخیم استفاده نماییم .
سوختگی شیمیایی
سوختگی با الکل جزبدترین آسیب های چشم است و امکان پارگی و آسیب های طولانی مدت در چشم وجود دارد . سوختگی با آمونیاک یکی از شایع ترین سوختگی های شیمیایی که موجب سوراخ شدگی سریع اپیتلیوم می شود . اسید باعث می شود که پروتئین های بافت ها باهم باند شوند و شکل بافت را تغییر دهند و از بین ببرند .استفاده از لنز تماسی اولین مرحله درمان نیست و پس از درمانهای اولیه از لنزهای تماسی استفاده می شود .
سوختگی حرارتی
سوختگی حرارتی موجب کراتوکنژکتیویت سیکا می شود در این حال تا زمانیکه قرنیه یکپارچگی ساختار خود را به دست آورد از لنز تماسی استفاده می شود .
خشکی چشم
خشکی چشم همراه با مشکلات گوناگونی است و به همین دلیل درمان این حالت از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود و هنوز هم استفاده از لنز تماسی در موارد شدید و متوسط آن مورد بحث است . در موارد بسیارشدید و متوسط خشکی چشم لنزهای سیلیکونی و اسکلرایی توصیه می شوند و لنزهای نرم در حالتی که سایر روش های درمانی مثل تجویز اشک مصنوعی و بستن پانکتوم موثر نباشد ( بطور مثال در سندروم شوگرن و کراتوکونژکتیویت سیکا ) تجویز می شوند . در این حالت بایستی، بیمار به طور منظم چک شود و در کنار آن از قطره های روان کننده استفاده شود . امروزه از سیلیکون هیدروژل در درمان خشکی چشم بهره می برند .
هدف پنجم : تحویل دارو به قرنیه
لنزهای نرم و شیلد های کلاژنی را در دارو می خیسانند و سپس آن را بر روی چشم قرار می دهند . در این حالت حجم زیادی از دارو در واحد زمان به چشم می رسد .از این روش درموارد اورژانسی که باید برای جلوگیری از عفونت فورا دوز بالایی از دارو به چشم برسد استفاده می کنند و لنز علاوه بر نقش دارو رسانی ،نقش محافظتی را نیز خواهد داشت .
در گذشته لنزها را در آنتی بیوتیک های مثل جنتامایسین ، وانکومایسین ، پلی میکسین ، امفوتریسین خیس میکردند و بر روی چشم می گذاشتند . امروزه با گسترش استفاده از لنزهای یکبارمصرف هیدروژل از آنها به عنوان سیستم تحویل دارو هایی مثل سیپروفلوکساسین ، هیدروکلراید ،پردنیزلون سدیم فسفات و کرومولین سدیم و سایر استروئید های موضعی استفاده میشود .
مشکلات ناشی از استفاده از لنزهای تماسی درمانی
الف) مشکلات مکانیکی لنز
– عدم تحمل لنز
– ناراحتی در اثر فیت نامناسب لنز
– آسیب لنز در اثر گذاشتن و برداشتن نامناسب لنز
ب) مشکلات فیزیولوژیکی
• ادم اپیتلیوم
• ادم استروما
• رنگ پذیری نقطه ای سطح قرنیه
• نورگ زایی
• حساسیت به محلول ها
• ترشحات استریل
• هایپوپیون استریل ثانویه به یوئیت
• خراش قرنیه بوسیله لنزهای بسیار نازک
• خشکی
• رسوب روی لنز
• سلول های پاپیلاری بزرگ پشت پلک
• عفونت قرنیه
اگر مشکلات ناشی از لنز قابل افتراق از مشکل اصلی خود چشم نمی باشند در این حالت گاهی اوقات با تغییر پارامترهای لنز مثل استفاده از لنز پرآب تر و یا نازکتر و تعویض لنز هیدروژل با لنز سیلیکون هیدروژل مشکل حل می شود . نورگ زایی یکی از مشکلات ناخواسته استفاده کنندگان لنز است که در برخی مصارف درمانی مثل سوختگی شیمیایی و زخم استروما مفید نیز می باشد و رگ های ایجاد شده نشانه بهبودی اند . معمولا لنز را استیپ و تنگ فیت می کنند که ایجاد رگ های جدید را به همراه دارد وبهبودی بافت آسیب دیده را تسریع می کند .ترشحات استریل و غیر التهابی گاهی در اثر استفاده از لنز کم آب دیده می شود که با برداشتن لنز از چشم رفع میشود . یکی از خطرناک ترین مشکلات ناشی از کاربرد لنز تماسی کراتیت میکروبی است که می تواند موجب ایجاد زخم قرنیه شود و زخم ها معمولا محیطی هستند و درناحیه ای کمتراز یک میلی متر ایجاد می شوند .
ج) پروفیلا کسی آنتی بیوتیک و لنز تماسی
پروفیلا کسی آنتی بیوتیک از مواردی است که بیشتر در کشورهای اروپایی مورد توجه قرار می گیرد .عده ای معتقدند استفاده از آنتی بیوتیک پروفلاکسی همراه با لنزهای درمانی ضروری نمی باشد مگر اینکه آنتی بیوتیک اثر محسوسی بر روی باکتری های فلور چشم نگذارند ،که البته در برخی موارد عدم استفاده از آنتی بیوتیک همراه با لنز تماسی هنوز بحث برانگیز است.
Prosthetic Contact Lenses
متاسفانه بسیاری از مردم از آسیب های ناشی از تصادف،زخم و بدشکلی های چشم رنج می برند ،که در این حالت آسیب های روحی ناشی از ظاهر نامناسب بسیار آزار دهنده تر از خود تروما می باشد واین نوع لنزها برای حفظ اعتمادبه نفس این افراد بسیار موثرند . بسیاری از مردم نیز از مشکلات ژنتیکی مثل Coloboma,Aniridia,iridoplegia رنج می برند که مشکل این افراد نیز به کمک این لنزها رفع خواهد شد . این لنزها شامل لنزهای رنگی استاندارد ، لنزهای سفارشی و دست ساز ، چشم های مصنوعی ، شیلدهای زیبایی ، لنزهای کوچک و لنزهای اسکلرایی می باشد .
فیت لنزهای اصلاح کننده بدشکلی چشم
ابتدا باید تعیین کنیم چه جنسی از لنزهای نرم یا لنزهای سخت برای این منظور مناسب است و همچنین بایستی وسعت ناحیه نامنظم قرنیه و حدقه چشم را تخمین بزنیم که آیا مشکل با یک لنز نرم حل می شود و یا نیاز به پوشش های اسکلرایی داریم .علاوه بر آن بایستی توقع بیمار خود را نیز تخمین بزنیم و در صورتیکه توقعات غیر منطقی را خواستار باشد پیش از فیت لنز بیمار کاملا توجیه کنیم تا واقع بینانه فکر کند ، هرچند گاهی لازم است لنز را به صورت اختصاصی سفارش دهیم .
لنزهای رنگی استاندارد
در حال حاضر تکنولوژی ساخت لنزهای رنگی برای ساخت لنزهایی باظاهری طبیعی وجود دارد . رنگ آمیزی لنزها در آخرین مرحله ساخت لنز صورت میگیرد و لنزهایی مشابه و یکدست ساخته می شوند که هیچ گونه جزئیات و طراحی خاصی برای لنزها در نظرگرفته نمی شود .لنزهای رنگی استاندارد برای برطرف کردن بدشکلی های خفیف چشم و هماهنگ کردن رنگ و چشم در هتروکرومیا به کار می روند ودر صورتیکه نیاز به جزئیات طبیعی تر رنگی در ایریس باشد ،بایستی به صورت اختصاصی سفارش داده شود . اکثر شرکت های سازنده لنز می توانند دیامترهای مختلف برای آیریس و مردمک را بسازند و حتی می توانند قسمت مردمک را بصورت شفاف و یا سیاه رنگ بسازند .
شیلدهای اسکلرایی
در صورتیکه اسکار زخم در چشم وجود داشته باشد از لنزهای اسکلرایی که سطح قدامی چشم را می پوشاند استفاده می شود .رنگ ها و دیامترهای مختلف همراه با مردمک شفاف یا تیره ی این نوع لنزها وجود دارد .این نوع لنزها را می توان رنگ کرد یا شفاف باقی گذاشت .ضخامت این لنزها بین 1-5/3 میلی متر است .
به طور کلی طی 10سال اخیر لنزهای درمانی و اصلاح کننده چشم متحول شده اند و با توسعه تکنولوژی ساخت لنز تماسی کاربرد آنها در خط درمان گسترش یافته است و کمک شایانی به بهبود خدمات درمانی و دارویی بیماران داشته است و همچنین به حفظ اعتماد نفس این افراد کمک می کند .
